Bilişsel davranışçı terapi (BDT) bir psikoterapi türüdür. İnsan duygularını ve davranışlarını inceleyen psikolojik modellerden geliştirilmiştir. Bilimsel bir zemin üzerinde birçok sorun alanında ve psikiyatrik bozukluklarda etkili olduğu kanıtlanmış bir tedavi yöntemidir.
Bilişsel teoriye göre; çocukluk çağında yaşanan deneyimler, öğrenme yoluyla bazı temel düşünce ve inanç sistemlerinin oluşmasına sebep olur. Bu temel düşünce ve inançlara ‘şema’ denilmektedir.Şemalar katı düşünce kalıpları olup, yaşamın ileri dönemlerinde kişilerin kendilerine ve dünyaya ilişkin algılarını şekillendirmede kullanılır. Kişinin bilinçli olarak farkında olmadığı şemaların içeriğindeki temel düşünceleri ve inançları etkileyen olumsuz yaşam olayının ardından psikiyatrik bozukluklar gelişebilir.
Davranış tedavileri doğrudan uyumsuz davranışlar üzerine odaklanır. Davranışçı tedavide kişiye tedavinin mantığı aktarılıp, kaygı verici durum ve olay ile karşılaştığında kaçmak yerine, kaygıyla başa çıkmak konusunda ne tür yöntemler uygulayabileceği aktarılır.
Terapide; danışan ile terapist, sorunları anlamak ve belirlemek için, iyileşmeyi hedef alan bir işbirliği içinde duygu, düşünce ve davranışlar arasındaki ilişkiler konusunda çalışırlar. Bu yaklaşım “şimdi ve burada” üzerine, yani o anda güncel olarak danışanda sıkıntı yaratan sorunlar üzerine odaklanır. Çeşitli hastalıkların yaşamı kısıtlayan etkileri danışanla birlikte belirlenir. Kişinin hastalığı nedeniyle yapamadığı aktiviteler terapideki hedefler olarak belirlenir. Terapi sonunda hastalığın yaşam alanlarında oluşturduğu zorluklar ortadan kaldırılarak yaşam kalitesinin iyileştirilmesi hedeflenir.
Bireyin öz kaynaklarını kullanarak sıkıntı yaratan durumlarla başaçıkmasına yardımcı olacak becerileri kazandırmak esas hedeftir. Terapist ve danışanın birlikte saptadığı hedeflere ulaşmak ve değişim yaratabilmek için seanslar sırasında öğrenilenler seanslar arasında da uygulanır. Seans içinde terapistten öğrenilen bilginin beceriye dönüştürülebilmesi için uygulamada egzersizler ve ev ödevlerinden faydalanılır.
Özetle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT); kişide sıkıntı yaratan belirtileri hedef alan, sıkıntıyı azaltmayı, düşünce biçimlerini yeniden gözden geçirmeyi ve sorun çözmede yardımcı olacak yeni stratejiler öğretmeyi amaçlayan, terapist ve danışan iş birliğinde yapılan, etkinliği araştırmalarla kanıtlanmış bir psikoterapi türüdür.
Terapinin ne kadar süreceği, zorunlu durumlar dışında (belli bir süreyle terapiye gelebilme imkanı gibi) terapistle danışan tarafından birlikte belirlenir. Genellikle ilk seanslarda ortaya konulan amaçlara ne kadar sürede ulaşılabileceği konusunda terapistin bir fikri oluşabilir. Bazı danışanlar için 6-10 kez yapılan seans yeterli olabilir. Daha uzun süreli çözüm gerektiren durumlarda danışanlar aylarca hatta bir yılı geçen bir süre boyunca terapiye devam edilebilir. Danışanla başlangıçta, çok ağır bir durumu yok ise haftada bir kez görüşülür. Danışanda şikayetler azaldığında, seansların aralığı açılmaya başlanır önce 2 haftada bir daha sonra 3 haftada bire doğru görüşmeler kademeli olarak seyrekleştirilir. Bu ara vermeler terapide öğrenilen becerilerin gündelik hayatta uygulanarak denenmesi şansını verir. Terapi sona erdikten 3, 6 ve 12 ay sonra birer güçlendirme seansı yapılır.
Bilişsel Davranışçı Terapi ile birlikte ilaç tedavisinin birlikte olması mümkündür. İlaç kullanılması gerektiği düşünülen durumda terapistiniz bu durumu size söyleyerek durumun avantajlarını ve dezavantajlarını size paylaşır. Bazı durumlar ilaç kullanmadan sadece BDT ile tedavi edilebileceği gibi, bazı durumlarda ilaç tedavisi gerekmektedir. Genellikle iki tedavinin birlikte kullanımı yapılan çalışmalarda oldukça etkili bulunmuştur.
Bilişsel davranışçı terapinin çocuk ve ergenlerde kullanımı da oldukça etkili bulunmuştur. Genellikle anksiyete bozuklukları, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, yıkıcı davranış bozuklukları, enürezis, travma ve travma sonrası stres bozukluğuyla ilişkili semptomların tedavisinde kullanılır.
BDT’nin etkinliğini gösteren bilimsel çalışmalar mevcuttur. Sık görülen bu bozuklukların tedavisini konu alan pek çok kılavuzda etkili bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır.
Anksiyete Bozuklukları
Özgül Fobiler
Sosyal Fobi
Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Panik Bozukluk
Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu
Performans Anksiyetesi
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Major Depresyon
Somatoform Bozukluklar
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dürtü ve Davranış Bozuklukları
Tik Bozuklukları
Enürezis ve Enkoprezis
Trikitillomani
Cinsel İşlev Bozuklukları
Çift Tedavileri ve Aile Terapileri
Alkol ve Madde Kötüye Kullanımı
Yeme Bozuklukları
Klinik Psikolog İmren Mercan Ceylan tüm Avrupa Birliği ülkelerinde geçerli olan Avrupa Davranış ve Biliş Terapileri Birliği (EABCT) sertifikasına sahip Bilişsel Davranışçı Psikoterapist olarak hizmet vermektedir.
